Oprócz znanych na całym świecie Murano, Burano i Torcello, Laguna Wenecka obejmuje cały archipelag wysp, z których każda posiada własną historię, charakter i duszę. Wyspy – duże lub małe, zamieszkane lub bezludne, zabudowane lub dzikie – tworzą zaskakującą mozaikę, która ujawnia swe sekrety turystom gotowym zejść z utartych szlaków. Jesień, ze swoim łagodnym klimatem i złotą poświatą odbijającą się w wodach laguny, jest idealną porą roku do zwiedzania. Nie posiadasz łodzi? Wenecki transport publiczny oferuje możliwość odkrycia najbardziej fascynujących skarbów laguny, z powszechnie dostępnych przystanków rozsianych po mieście.
Północ czy południe?
Zanim wyruszysz w podróż, musisz wybrać kierunek wyprawy – północ (laguna nord) czy południe (laguna sud)? Jeśli wystylizujemy Wenecję na rybę, północna laguna rozciąga się nad „grzbietem” zwierzęcia, niczym plątanina piaszczystych ławic i kanałów, wśród których woda i ląd tworzą lekką, harmonijną całość. Z kolei południowa laguna rozciąga się poniżej „brzucha” ryby. Lustro wody przecinają wyspy, które wyglądają jak pływające klasztory, owiane aurą spokoju i duchowości.
Z Placu Świętego Marka warto przepłynąć kilka minut tramwajem wodnym i wysiąść na San Servolo. Tutaj rozpoczyna się podróż z dala od tłumów, wśród miejsc, opowiadających historię wiary, nauki i zakorzenionych od wieków tradycji.
„Wyspa wariatów”
Pierwszym przystankiem linii 20 (na trasie San Marco - San Zaccaria B) jest San Servolo, który łatwo z daleka rozpoznać dzięki dwóm dzwonnicom odcinającym się na tle nieba, otaczającym plac o zawieszonej w czasie, niemal metafizycznej atmosferze. Wyspa, położona między San Giorgio i Lido, oczarowuje widokiem barokowego kościoła i majestatycznego budynku klasztoru z XVIII wieku, będącego jeszcze kilkadziesiąt lat temu siedzibą szpitala psychiatrycznego, któremu Franco Basaglia poświęcił szereg badań i głębokich refleksji.
Dziś wyspa tętni życiem. Mieści się na niej siedziba Venice International University, a bogaty program imprez, koncertów i wystaw wpisuje się w wenecki kalendarz kulturalny. Chwilę wytchnienia i jakże rzadkiego w dzisiejszych czasach spokoju oferują ogrody i klasztorne krużganki, choć z pewnością główną atrakcję wyspy stanowi Muzeum Szpitala Psychiatrycznego Museo del Manicomio), poświęcone rewolucyjnym badaniom Basaglii. San Servolo, oddalone o zaledwie kilku minut jazdy tramwajem wodnym, to obowiązkowy przystanek dla osób poszukujących zabytków, historii i bezpośredniego kontaktu z przeszłością Wenecji.
Z wizytą u Ormian
Kontynuując podróż tą samą linią, dotrzesz na wyspę Świętego Łazarza, San Lazzaro degli Armeni, miejsca kryjącego bezcenne skarby; miejsca, w którym zatrzymał się czas. Wysepka, będąca siedzibą Zgromadzenia Ormiańskiej Kongregacji Mechitarystów, jest wyjątkowym w swoim rodzaju centrum kulturalnym i religijnym. Gości doskonale zachowaną egipską mumię, gipsowy odlew dzieła Canovy, pradawne ormiańskie manuskrypty i bibliotekę z księgozbiorem liczącym 170.000 woluminów. Historia San Lazzaro jest ściśle związana z historią Republiki Weneckiej, która w 1717 roku udzieliła schronienia opatowi Mechitarowi i jego współbraciom, uciekającym przed Turkami. Dzięki kongregacji wyspa stała się kagankiem kultury ormiańskiej, do tego stopnia, że do dziś dla Ormian z całego świata San Lazzaro pozostaje symbolem nadziei i ciągłości tradycji.
Piękna, gościnna i zanurzona w ciszy wyspa oferuje wyjątkowe doznania. Na zwiedzających czekają sekrety XVIII-wiecznego kościoła, pięknie utrzymane ogrody oraz skarby biblioteki i muzeum. Mechitaryści oprowadzają każdego gościa z uśmiechem, zamieniając zwiedzanie w wyjątkową podróż po historii i duchowości. Wizyty na wyspie i w muzeum wymagają wcześniejszej rezerwacji.
Dżuma i karczochy
Z południa ruszamy na północ, na Lazzaretto Nuovo, urokliwą wyspę o bogatej historii. Trasa biegnie od Fondamente Nove (molo D) do przystanku Capannone, skąd przepływamy (po wcześniejszej, obowiązkowej rezerwacji) na Lazzaretto. Wyspa stanowi rozdział mrocznej przeszłości Wenecji, kiedy to w 1468 roku przekształconą ją w kolonię i przytułek dla ofiar dżumy. Dziś jest to miejsce badań i kultywowania tradycji, prowadzone przez stowarzyszenia wolontariuszy, którzy organizują zwiedzanie z przewodnikiem po Teson Grando, dawnym przytułku dla chorych, studniach i fortyfikacjach. Od kwietnia do października w każdy weekend, turyści mogą odwiedzić malownicze zakątki wyspy, lagunowe łachy i połacie łąk wyłaniające się z wody.
Po pokonaniu krótkiego kanału docieramy do największej z weneckich wysp - Sant'Erasmo, czyli Wyspy św. Erazma. Ten „warzywny ogród Wenecji” to istny raj pełen pól uprawnych, winnic i kanałów, gdzie czas – podobnie jak światło i wilgoć – zdają się być zawieszone wokół nas. Turyści mogą tu nabyć bezpośrednio od rolników słynne fioletowe karczochy, specjał „Slow Food” lub przespacerować się do Wieży Maksymiliana (Torre Massimiliana), habsburskiej fortecy, z której rozciąga się spektakularny widok na lagunę. Jeśli nie uda Ci się spotkać rolników sprzedających swe produkty bezpośrednio z trójkołowca Ape, wpadnij do ekologicznego gospodarstwa rolnego I&SFarm.
Pustynia na lagunie
Ostatnim etapem wyprawy jest wyspa św. Franciszka na Pustyni, San Francesco del Deserto, jedna z najbardziej fascynujących wysp laguny. Aby się na nią dostać, należy wypłynąć z Burano (z Wenecji można skorzystać z wodnej taksówki lub przyłączyć się do grup organizowanych bezpośrednio przy molo Fondamente Nove A). Otoczona cyprysami i płyciznami wysepka wydaje się unosić na wodzie. Jak głosi tradycja tę oazę spokoju założył św. Franciszek z Asyżu w drodze powrotnej z piątej wyprawy krzyżowej.
Wyspę zamieszkuje wspólnota franciszkanów, którzy serdecznie witają każdego gościa. Podczas wizyty można zobaczyć klasztorne krużganki, kościół i ogrody, a nawet zatrzymać się w kwaterach gościnnych. Spędzając noc na wyspie San Francesco del Deserto, zanurzysz się w niemal nierealnej ciszy, przerywanej jedynie delikatnym szmerem fal i śpiewem ptaków, a rankiem obudzisz się w złocistych promieniach odbijających się w wodzie.
Jeżeli nie zatrzymałeś się na posiłek na wyspie Sant'Erasmo, umierasz pewnie z głodu. Wróć więc na Burano i skosztuj wspaniałej weneckiej kuchni w Da Romano, jednej z najstarszych restauracji na wyspie lub w Osteria Al Museo, nowszym, ale równie doskonałym lokalu. Na koniec wpadnij do cukierni, którą rozsławił Luigi Palmisano po essi, pyszne ciasteczka z Burano.
